PAEORA

Te Ahukaramū
Charles Royal

I ngā rā e tū ana te riri i waenga i Te Aitanga-a-Te Ika me Ngāti Tuawhenua, ka whānau a Paeora hei tama mā Whānui rāua ko Te Rerenga. Nō muri i te whānautanga, ka haria te tamaiti nei ki tōna tupuna, ki a Tupuora, kia tohia. Ka ui a Tupuora:

Ko Tū koe? Ko Rongo koe?

Kāore i hamumu te waha o Paeora. Ka pātai anō a Tupuora:

Ko Tangaroa koe?

Kātahi anō te tamaiti nei ka tihē mai, ā, ka mohiotia, e karanga ana te moana ki a Paeora.

Nā, ka tupu a Paeora, rātou tahi ko tōna reanga. Nō tētahi rangi ka noho ngā mātua ki te whiriwhiri i te āhua o ā rātou tamariki. Ka kī tētahi mō tētahi:

E tere ana ngā mahara o tērā.

Ka mea anō hoki tētahi:

E ū ana ngā whakaaro a tērā.

Ka tahuri rātou ki te kimi i a Paeora, ka kitea ia i te tātahi moana. E noho ana ia me tōna kotahi, e ngaro katoa ana ngā mahara ki te wai. Nā, ka ū anō te whakaaro:

Kāti, e karanga ana a Tangaroa ki a Paeora.

Nā reira, ka tohia anōtia a Paeora e Tupuora i raro i a Tangaroa. Ka mutu, ka whāngaia ia ki ngā tātai, ki ngā kōrero, ki ngā whakahaere e pā ana ki te moana, arā, ki te hī ika, ki te whakatere waka, ki te tirotiro i ngā hau, i ngā whetū, i ngā āhuatanga katoa o te moana. Ka mutu, ka ākona a Paeora he tupuna te moana, ā, nōna hoki tērā tupuna. Ka tātaia mai e Tupuora te kāwai mai i a Tangaroa ki a Paeora, ka kī hoki ia:

E tama, ki te kimi oranga koe i te moana, mā tō tupuna e homai. Me tū i te wāhi e tika ana, ka tukuna, ka tere mai he mou ki a koe.

Kāti, ka mau ēnei whakaakoranga katoa i a Paeora.

Nā, nō tētahi rangi, ka whakaritea e tōna matua, e Whānui, he haere ki te whenua nei o Te Māniaroa. Kei te tuawhenua tēnei, ā, he whenua hoki kua roa nei e pakangatia ana e Te Aitanga-a-Te Ika rāua ko Ngāti Tuawhenua. Ka nui te wawata o Ngāti Tuawhenua ki Te Māniaora kia riro i a rātou, i te mea, kei reira tō rātou tupuna o Ngā Puke e tanumia ana.

Heoi, he nui te ngahere e tū ana ki Te Māniaroa. Ā, ko tā Whānui i whakaaro ai kia haere rātou ki reira ki te wero manu. Heoi anō rā te mate, kāore rawa a Paeora e pai ki te haere ki reira, he mataku nōna ki te ngahere, ki te tuawhenua. He tangata piri moana a Paeora. Nā, kāore a Whānui i mārama he aha i mataku ai tana tamaiti. Hei ahakoa ana kupu whakahau, e kore a Paeora e whakarongo. Nā te hōhā pea, nā te riri pea ka kī a Whānui ki a Paeora:

E tama, inā haere koe i te moana, kaua koe e whakawhiti ki tua o Te Rāwhiti, kei reira te mōreareatanga e ara ana.

Nā, ka titoa e tana whaea e Te Rerenga he waiata mōna, mō Paeora. Koia tēnei:

Paeora-mātai-moana
Paeora moana
Paeora tangata
I uia rā koe
Ko Tū koe?
Ko Māui koe?
Nāu i tihe atu
Tangaroa mua, Tangaroa nui, Tangaroa-whakamau
I te tainui, i te tairoa
Manawa mai i tua,
Manawa mai i tawhiti,
Te tānga roa o te manawa o te moana.

Nā, kāore hoki a Paeora e rata ki ngā huihuinga tāngata. He pai kē ki a ia te haere me tōna kotahi. I ētahi wā, ka huna ia i te aroaro o te tangata. Ehara i te mea, kei te mataku, kei te aha rānei. Engari, kāore ia i te tino mārama ki te tangata, ki ōna āhuatanga.

Ka mutu, he ruarua noa iho nei ngā tāngata e mārama ana ki a Paeora. Ko Tupuora tētahi, ā, ko Hinemāia hoki tētahi. He karanga tuahine a Hinemāia ki a ia, he uri nō Te Ururoa. Ko tōna kaha, ko tā Hinemāia i pai ai, ko te tuhituhi. Arā, ko te hahae i te kiri rākau, i te kōhatu rānei ki te tuatini, ki te matā rānei, ka tāia ai he kōkōwai, he aumoana rānei; tōna rite kei te mata i tāia nei e te uhi a Mataora. E mea ana ētahi mā te tāne kē tēnei mahi. Heoi, mā te aha tēnei, mahia tonutia ana e Hinemāia.

Nā, tamariki tahi ana a Hinemāia rāua ko Paeora, tupu tahi ana rāua. Ko Hinemāia te hoa haere o Paeora i ngā wā katoa, ā, ko Paeora hoki te hoa o Hinemāia. Nā, i te mea, he ruarua noa iho ngā kupu a Paeora, ki te kino mai tētahi ki a ia, ka ara a Hinemāia ki te whakautu, ki te haukoti i te whakatoi a te tangata ki tōna hoa. Ā, ka mihi puku a Paeora ki te kaha o Hinemāia, ka tupu te aroha mō te wahine nei.

Nā, nō tētahi rangi, ka pā mai te rongo ki a Paeora ko te māuiui tōna tupuna. Ka hoki ia ki te kāinga. Te taenga ki reira, e tū takoto ana a Tupuora i tana moenga, e kōrero ana ia ki tōna whānau. Ka mea a Paeora, e ora tonu ana tōna tupuna.

Ka kī a Tupuora ki tana tama, ki a Whānui, ka kī atu:

E tama, ki te taea e koe, hohouria te rongo ki a Ngāti Tuawhenua.

Ka huri a Tupuora ki tana mokopuna ki a Paeora, ka kī:

E moko, ko tāu e whakaaro ai, koirā ka meinga ai ki te Ao.

Ka mutu tēnei, ka tukuna atu e Tupuora he rākau, arā, he pouwhenua ki a Paeora ka kī atu:

Ki a koe a Te Māniaroa, he oranga kei reira.

Nā, he whenua a Te Māniaroa, ko te rākau nei te tohu o taua whenua. He taratara-a-Kae te tohu i runga. Ka mōhio te whānau, kei a Paeora te kupu mō taua whenua i nāianei.

Nō taua pō, ka hoki a Paeora ki te kāinga me ngā kōrero a tana tupuna e hurihuri ana ki roto i a ia. Kāore ia i tino mārama ki ngā kōrero nei, ki ngā mahi hoki a tana tupuna. Ka takoto a Paeora ki te moe.

Moea iho ana, e haere ana ia i te moana. Takoto ana ia i te waka. Titiro ake ana, ka kitea he tohoraha, he mangopare, he whai, he ika e kau ana i runga.

Nā, ka huri, ka tukuna he aho ki te wai i raro i a ia, ka hopu i te ika. Hīa ana, hīa ana, ā, ko Hinemāia e kumea mai ana ki runga. Nō te tatanga ki runga kātahi a Hinemāia ka marere i te aho, ka hoki anō ki raro. Ka karanga ake a Hinemāia:

E Pae, e Pae!

Ka whakamomori a Paeora ki te mau i a Hinemāia, engari, kāore i taea. Ka hoki anō a Paeora ki runga me te mamae nui i tōna ngākau. Ka tangi ia.

Ao ake te ata, ka rongo a Paeora kua mate tana tupuna. Nā reira, ka haere ia ki te marae, ki te uhunga mō Tupuora. Nā, he hui whakahirahira tēnei, ā, he nui ngā ope i tae mai.

Whakatau mai! Whakatau mai!
Haere mai rā, manuhiri tuarangi!
Nā taku pōtiki, nā taku pōtiki
Koe i tiki atu i te tahatū o te rangi!
Nā Māui pōtiki i tuku nei i tana waka.
Nā Māui pōtiki i hī nei i tana ika.
Kia takoto atu he ika papanui
Kia takoto atu he whenua onekura!
Haere mai rā! Haere mai rā!
Haere mai rā! Manuhiri tuarangi hī!

Nā, ka mutu te whakaeke o ngā ope nui ka kitea he tangata, tōna kotahi nei, e noho ana i te waharoa o te marae. E noho ana ia i te papa, e rīpeka ana ngā waewae, e ara ana te ua, e kapi ana te whatu. Ka titiro atu te iwi kāinga ki te rapu ko wai tēnei tangata? Ā, ka noho pērā tonu te tangata nei.

Ka roa ia e noho ana kātahi ia ka ngoki i te papa kia urutomokia te marae. Ka ngoki, ka mutu te ngoki, ka noho anō ia - e rīpeka ana ngā waewae, e ara ana te ua, e kapi ana te whatu. Ka mutu, ka ngoki anō ia, ka mutu te ngoki, ka noho anō ia. Nā, ka pērā te uru mai o te tangata nei ki waenganui pū o te marae ātea. Ohorere katoa ana te iwi kāinga i ngā mahi o te tauhou nei.

Ka mutu, ka anga te iwi ki te kimi ko wai tēnei tangata. Ka tukuna he manu whakataki. Te hokinga mai, ka kī mai:

Ko Hiwinui tēnei.

Arā, ko te rangatira tēnei o Ngāti Tuawhenua, ngā hoariri o Te Aitanga-a-Te Ika. Ka oho ētahi o te iwi, ka whakatika te pūkōrero o Te Aitanga-a-Te Ika, ka kī:

E kore au e whakaae kia noho mai tēnei tangata ki waenganui i

a tātou. E hia rānei ō tātou i mate i tōna ringa. Kei te paru

te ringa, kei te paru te ringa!

Ka noho tonu a Hiwinui i te papa ki mua tonu i te tini o Te Aitanga-a-Te Ika. Ka nohopuku a Whānui, ka whakapau i tōna hinengaro kia puta he tikanga. Nāwai, ā, ka kī a Whānui:

Tukuna te tangata nei kia kōrero.

Wāhi iti nei, ka kapi ngā whatu o Hiwinui. Ka timata anō ia ki te ngoki i runga tonu i te papa o te marae ātea. Ka ngoki mai, ka ngoki mai, tae rawa ki te takotoranga o te tinana o Tupuora. Kātahi ka whakapā ia i tōna ihu ki te koromatua o te kaumātua nei. Ka mutu, ka tū atu ia, ka kōrero:

He aha te hua o te riri? Ko te mamae, ko te pōuri, ko te mate tangata e kore nei e ea, e kore te wairua e mākona. Kua mate tō koutou matua, kua mate hoki tōku, mā te tokorua nei ā tāua mate e hoko kia ea.

Ka noho anō a Hiwinui, ka whakatika ko Whānui. Ka rapu ia i te whakaaro o tōna iwi, ka mahara hoki ki ngā mamae i puta i ngā tau ki muri, i ngā ahi kōmau o ngā rā ki tua. Ka mutu, ka haere a Whānui ki te tangata nei ki a Hiwinui, ka tukua te ihu. Kātahi ka pakaru mai te tangi o te iwi. I pakaru mai hoki i runga i te mamae, i te pōuri mō ngā mate nui o Te Aitanga-a-Te Ika. Kāti, ka hohouria te rongo.

Ka mutu tēnei, ka tahuri a Whānui ki te kimi i tētahi i te hui. E rapu ana te titiro, e kimi ana te titiro, ā, ka tau ki a Hinemāia. Ka haere a Whānui ki te tiki i a ia. Ka whakatūria a Hinemāia, ā, ka ārahina ia ki a Hiwinui, ka kī ia:

He wahine, he whenua e mate ai te tangata.

Kātahi a Hinemāia ka hīpokina ki te kākahu o te rangatira o Ngāti Tuawhenua. Ka kī anō a Whānui:

E te iwi, kua awatea te rā. Mā konei e oti ai tēnei rongomau i waenganui i a tātou. Kauaka tētahi o tātou e ara ki te takahi. Kia mau, kia mau, kia ita te mau.

Ka tangi te iwi ki ngā mahi a tō rātou rangatira. Ahakoa te mamae, te pōuri, whakaae tonu atu rātou ki tēnei kupu. Kua rūwhā noa atu hoki te wairua o Te Aitanga-a-Te Ika i te nui o te riri i puta i ngā tau, i te roa hoki rātou e tūmatohi ana. Ka mutu, koia hoki te ōhaakī a Tupuora ka tutukitia nei.

Heoi anō rā te mate nui, ka huaki tata te mataku ki roto i a Paeora, ka ohorere katoa te wairua i tā te rangi i homai ai ki a ia. Te tuturu kore hoki o tōna ngākau e whakaae ki tēnei āhuatanga. Ka rapu ia i ngā whatu o tōna matua, engari, kāore a Whānui e tahuri mai. Ka huri a Paeora ki a Hinemāia, ka kitea he ua roimata e heke ana i te pāpāringa. Ka anga a Hinemāia ki te karanga ki a Paeora, engari, kāore he kupu e puta ana. Nō konei ka uru mai tētahi mamae nui ki roto i te wairua o Paeora. Kāore rawa ia i whakaae ki te tukunga o Hinemāia hei wahine mā te tangata kē.

*

Nā, ka tahuri a Paeora, ka oma, ka whakarere i te uhunga mō tōna tupuna, mō te tangata i arohaina nuitia e ia. Ka tahuti a Paeora, oma tika tonu atu ki te tātahi moana. Te taenga ki reira, ka hinga ia ki te onepū. Ka tangi a Paeora ki a Hinemāia, ki tōna hoa piri pono kua ngaro i a ia. Aue, taukiri e.

Nā, ka noho a Paeora ki te onepū, ka toko he whakaaro ki roto i a ia. Ka hoki ki te kāinga. Ka whakariterite i ana pakikau me ngā ō. Ka hoki anō ki te onepū, ka mau i te waka, ka tukuna ki runga i te wai, ka whakaterengia. Nā, ka haere a Paeora. Ka haere i runga i te mamae, ka haere i runga i te riri, ka haere hoki i runga i te aroha mō Hinemāia, mō tōna tupuna hoki mō Tupuora kua mate nei. Riro katoa ana ngā mahara ki reira.

Nā, i a Paeora e haere ana i te moana, e haria ana hoki a Hinemāia ki te tuawhenua. Ka tae rātou ki te ngaherehere o Te Māniaroa, ka urutomokia. Ka tae ki te pinakitanga o te maunga, ā, ka timata te piki. Ka piki, ka piki. Ka piki i taua maunga kia tae ki te pā o Ngāti Tuawhenua, he pā e tū ana i tētahi pari tiketike, ā, he taumata nui. Ā, ka tae a Hinemāia ki reira.

Nā, rere ana hoki te waka nei o Paeora. Whakawhiti ana, whakawhiti ana. Ka tae ki tētahi tauranga, ā, ka pahemo. Ka tae ki tētahi tauranga, ā, ka pahemo. Ka haere tonu te tangata nei me ngā māharahara e mau ana ki roto i a ia. Hokihoki ana ngā mahara ki tōna matua, ki tāna tuku i a Hinemāia ki te tangata kē. Ka aue te wairua o Paeora, ka pōuri.

Ka pahemo ngā tauranga ka tae ki te tauranga o waho noa atu, arā, ki Te Rāwhiti. Ka mahara ia ki te kupu a tana matua e mea ana:

E tama, inā haere koe i te moana, kaua koe e whakawhiti ki tua o Te Rāwhiti, kei reira te mōreareatanga e ara ana.

Ka mahara ia ki tēnei tohutohu, ā, takahia tonu atu e ia, ka pēhia. Ka haere tonu a Paeora, ka pahure i Te Rāwhiti.

Nā, ka tae ia ki te wāhi kāore anō i taea e ia. He moana tauhou katoa tēnei. Hei ahakoa, haere tonu ana ia me te mamae e ngau ana. Kihai i taro, ka pakaru mai ngā rire o te rangi. Ka maringi mai he wai nui, he ua tī, he ua tā, he ua patapata nunui ka heke iho ki runga i a ia. Kua pōuri katoa te rangi i te nui o te kapua.

Mau tonu ana hoki te riri ki roto i a Paeora. Ka haparangi tōna wairua ki tōna matua:

He aha koe i pērā ai? Nāu anō i pō ai te Ao!

I reira, ka hiko mai he uira nui i te rangi, ka papā hoki he whatitiri he mea takataka mai i tawhiti. Ka mea a Paeora e whakaae ana te rangi ki tōna riri, ki tāna e whakaaro ai. Ā, ka haere tonu ia.

I taua wāhi tonu rā ka timata te noho o Hinemāia ki waenganui i a Ngāti Tuawhenua. Ahakoa kāore tonu ia i pai ki tēnei tuku i a ia, mohio tonu ana ia koia tēnei te utu o te rongomau i oti i waenga i ngā iwi nei. Me whakaae ia ka whiwhi tōna iwi i te rangimārie, i te ora. Nā reira, ka whakamātau ia i ōna whakaaro kia hāngai ki te rongomau, ki te ora hoki o tōna iwi. Heoi, i ētahi wā ka hoki ngā whakaaro ki a Paeora, ā, ka pōuri anō ia.

Nā, ka haere tonu a Paeora. He wā ka heke te riri ki roto i a ia, ka heke hoki te kaha o te ua. Ka heke, ka heke, ka mutu, ka mahea anō te rangi, ka au hārō anō te moana. Ā, ka noho ia ki te whakaaroaro.

Heoi, kāore i roa, tērā anō ngā māharahara te huamo ki roto i a ia. Ka huamo, ka huamo, ā, kātahi ka ngiha mai anō te riri, ka whai whakaaro a Paeora ki tōna whaea me te pātai:

I whakaae rānei koe ki tēnei whakarite? Nā kōrua tahi pea?

Nō taua wāhi tonu rā ka ara ake he tūpuhi nui. Hau mai anō a Tāwhiri i te ihu o te waka, ka pōuri mai anō i runga. Tupu ana, tupu ana he tūpuhi whakamataku. Ka tūārangaranga ngā ngaru, ka pūkerikeri ngā hau, ka tūpehupehu te ao. Karawhiua ana a Paeora me tōna waka, ā, tata nei, tata nei, kua pakaru te waka o Paeora i te moana.

Nō te kaha o te tūpuhi, ka timata hoki te tupu o te wehi ki roto i a Paeora kei ngaro ia i te moana. Ka rongo hoki i te ngēngē o te tinana, i te hiakai, i te matewai. Ka mahara ia me tūpato ia. Ka whai whakaaro hoki ki tōna whaea, ki te aroha whāereere i puta i ngā tau. Ka āwhitu a Paeora mō runga i te hē o tāna whakaaro mō Te Rerenga. Nō konei ka timata te heke o te tūpuhi. Ka heke, ka heke, ā, ka marino mai anō te hone moana.

Nō te mārinotanga, ka whakatā anō a Paeora. Ka noho ia ki te whakaaroaro. Ka mahara, ka āwangawanga hoki mō te hē o tāna haere. Ka hoki mai anō te kupu o tana tupuna e mea ana:

E tama, ko tāu e whakaaro ai, koirā ka meinga ai ki te Ao.

Ka mahara a Paeora ki te tikanga o tēnei kōrero. Ki te mārino ā roto, ka mārino hoki ā waho. Ki te riri ā roto, ka riri hoki ā wāho. Nā, ka tahuri ia ki te whakamātau i ana whakaaro kia hāngai ki te marino, ki te rangimārie. Ka whakaaro tonu ia ki tōna whaea, ki a Hinemāia, ki a Tupuora, ki te hunga e aroha nei ia. Nā reira, ka mauritau, ka āio anō te moana.

Nā, ka tae ki te tōeneenetanga o te rā, ka takoto a Paeora ki te whakatā. E tū ana te māpouriki, e kākarauri haere ana te ao. Ka mihi a Paeora ki te ūkura o te rā, ki te huranga hoki o te whānau marama. Ka tatau haere ia i ngā whetū kapokapo, ka tātaia e ia. Ka mihi a Paeora ki te huatau o te Ao.

Ka noho hoki a Hinemāia i te ana e noho rā ia. Ka whakaaro ia. Nāwai, ā, ka timata ki te tuhituhi i ngā pātū o te ana. Ka hahaea ki te matā. Ka tuhi mai he āhua i te pātū kātahi anō ka pania ki te kōkōwai. He tikanga tēnei e heke ai te ngākau pōuri, e mamahu hoki i te ngākau maru. Wawata noa ana a Hinemāia kia kite anō ia i tōna whaiāipo.

Kāti, ahakoa te māramatanga i tau nei ki a Paeora kāore tonu ia i te mōhio ki te nanakia, ki te tītipa hoki o tēnei mea te riri. Ki te haere tahi hoki te riri me te mamae, he māminga te āhua o tā rāua haere. Nā reira, i a Paeora e whakatā ana, ka tupu te riri ki roto i a ia pēnei i te wai e papī mai ki roto i te whare. Tupu ana, tupu ana, nāwai, ā, ka pokea anōtia te wairua e te riri. Ka tahuri a Paeora ki tōna tupuna, ki a Tupuora, ka kī atu:

Hei aha ngā whakaakoranga o te moana! He pai kē atu kia mōhio

ai ahau ki te tangata, ka kore tēnei āhuatanga e puta ai!

Nō konei ka ara ake anō he hau hunuhunu, he āwha nui hoki. Ka ngaru anō te moana, ka peru anō te ao. Turituri ana te taringa i te horu o te wai, i te tukitukitanga o te hau ki te waka. Karawhiua ana a Paeora e te āwha, e te tūpuhi. Ka mau anō te riri ki a ia, kātahi anō ia ka whai whakaaro me here ia i tōna riri. Ka herea, ā, ka heke, ka heke, ka heke te riri ki roto i a ia.

Ka heke hoki te āwhā, ka marino anō te moana, te ao. Ka mutu, ka titiro a Paeora ki tōna waka. Pakaru ana ētahi wāhi, kua ngaro ētahi o ngā utanga ki te moana, kua tihaea he wāhi o te rā i te hau, ērā tūāhuatanga katoa. Ka āwangawanga a Paeora mō te āhua o tōna waka, ka tahuri ia ki te whakatikatika.

Ka oti tēnei, kātahi anō ia ka titiro atu ki te moana kua taea e ia. Ko te au tēnei o te moana, he uriuri, he kerekere. Kua tawhiti noa atu ia i te toronga o te whenua, kua tae ki te hohonutanga. Ka tau ia ki reira.

E ngēngē ana te tinana, te wairua hoki. Kua marino mai anō te Ao. Heoi, he wā ka tae ana whakaaro ki a Hinemāia, ki te wahine e aroha nei ia. Ka mahara ia ki te pai o Hinemāia, ki tōna ātaahua, ki tōna kaha. Ka mahara ia ki tāna haukoti i te whakatoi a tētahi ki a ia. Ka mau mahara ia ki ā rāua haerenga tahitanga ki te moana, ki te hī ika, ki te whakatere waka, ērā āhuatanga katoa. Ka mau mahara ia ki te koa me te aroha i puta ki waenganui i a rāua.

Heoi, ka māmingatia anō ngā whakaaro a Paeora e te ngarara nei o te pūhaehae. Ka mahara ia ki te uhunga mō tōna tupuna, ki te tukunga o Hinemāia ki te tangata rā. Ka kite ia e menemene kē ana ngā pāpāringa o Hinemāia, e koa ana te āhua. Ka mea a Paeora, e whakaae ana a Hinemāia ki te tuku i a ia ki te tangata kē. E aroha ana ia ki taua tangata. Ka pātai ia:

Kāore koe i whakahē. Kei te aroha kē koe ki te tangata rā?

Nō te putanga o tēnei whakaaro ka tū te wai o te moana, kāore he ngunguru, kāore he nekeneke, kāore he aha rānei. Ka pōuri mai anō hoki i runga. Mōhio tonu atu a Paeora, ko te raruraru ia. Nāwai, ā, ka tīmata te huri o te wai o te moana. I te tuatahi, he pūhoi te haere. Heoi, ka tere haere te huri o te wai. Ka huri, ka huri, ka hohoro te huri, ka hurihuri, kātahi ka puare te korokoro o te parata. Ka wehi a Paeora. Mohio tonu atu ia ki tēnei wāhi, he wāhi tēnei e mōtī ai te tangata. Ka huri tonu te wai me te mōhio hei ahakoa, kua mau kē ia i taua korokoro.

Ka tītaha te tū o te waka, ka anga te ihu ki roto tonu i te waha. Ka rere hōrua te waka, rere iho, rere iho, ka kumea a Paeora e te au kaha, e te au rona, e te au hīrere ki te mate, ki te moe. Whāia, ka huri koaro te waka nei, ka karawhiua a Paeora ki te nguha o te wai, ki te āwhiowhiotanga o te moana, ā, ka takahurihuri ia ki roto i te wai. Ka pakaru te waka, pakaru, pakaru, ka ngaro a Paeora ki te korokoro o te parata, aue taukiri e!

*

Ka roa a Paeora i raro i te wai e takahurihuri ana. Ka mea tōna ngākau kua mate ia, kua ngaro ia i te moana. Kua mutu tāna whakamau atu ki te ora, ka tukuna ia e ia anō, ka waiho ki tā te moana e hōmai ai. Ka oho hoki a Hinemāia i te moe. Hikirangi ana te wairua, mohio tonu ia kua hē a Paeora ki te moana. Ka puta ki waho o te ana, ka titiro whakatetai, e kikī ana ia i te āwangawanga.

Nō te tukunga e Paeora i a ia anō ki te moana, ka timata te heke o te kaha o te wai, ka tūtaki haere te korokoro o te parata. Ka kawea hoki a Paeora ki runga, ā, ka tāpaea ki te kare o te wai, ka tau ki reira. Ka tū anō hoki te wai, ka mahea anō te rangi.

Nā, ka roa a Paeora e māngi noa iho ana ā, ka oho ia. Ka kitea kei waenganui pū ia i te moana uriuri, i te moana rētō. Nā te mea, kua tata ngaro ia i te moana, ka tuturu mea tōna ngākau me here te riri, me here te pūhaehae, me ū hoki ngā whakaaro ki te wāhi tika. Ka mahara hoki ia ki te kupu a Whānui e mea ana:

E tama, inā haere koe i te moana, kaua koe e whakawhiti ki tua o Te Rāwhiti, kei reira te mōreareatanga e ara ana.

Ka whai whakaaro a Paeora, tērā pea kei te tika tōna matua. Nō konei ka tūpono kitea he wāhi nui o tōna waka pakaru e tere mai ana. Ka tīkina atu, ka piki a Paeora ki runga. Ka tangi ia kua whiwhi ia i tēnei oranga i te moana.

Ka mahara hoki ia ki te ōhaaki a tana tupuna e mea ana:

E moko, ko tāu e whakaaro ai, koirā ka meinga ai ki te Ao.

Ka tangi a Paeora ki te tika o tēnei kōrero. Kua tino mārama ia, ā, ka tahuri ia ki te mihi ki tōna tupuna. Nō konei ka tere mai anō hoki he wāhi nui o tōna waka, ā, ka herea e ia, ka puta anō tōna waka. Ka tangi a Paeora kua ora ia i te moana.

Nā, ka takoto a Paeora ki te moe. Moea iho ana, e takoto ana ia i te waka. Ka titiro ki runga, kua huri ngā whetū o te rangi hei ika. E kau ana he tohoraha, he mangopare, he whai, he ika. Ka tukuna he aho ki te wai i raro i a ia. Ka heke iho, ka heke iho taua aho ka hopu i tētahi mea. Ka hīa, ka hīa taua aho, ā, ko Hinemāia anō tēnei e hīa mai ana ki runga. Ka mea a Paeora e kore rawa a Hinemāia e marere i te aho. Nā reira, ka āta kumea e ia, ka āta hīa e ia.

Ka tata a Hinemāia ki runga, aue, ka marere anō ia i te aho. Heoi, kāore nei a Paeora i tatari. Ka tū ia, ka oma i te papa o tōna waka, ka whiu ia i a ia anō ki te wai. Ka rere ia i runga i te aroha mō Hinemāia, ā ka uru ki te wai. Ka ruku haere ia i taua hohonu. Ka ruku, ka ruku. Ka ruku, ka ruku. Ka roa ia, e ruku ana ā, kātahi ka kite i a Hinemāia, ka mau i tōna ringa. Ka tahuri ia ki te hoki ki runga me tōna whaiāipo. Ka whawhai a Paeora ki te hoki ki runga, ka whawhai ki te paunga rā anō o te manawa, kātahi anō ka tae rāua ki runga i te wai. Puta katoa ana te koa ki a rāua tahi. Ka awhi rāua i a rāua.

Ka tau anō rāua ki runga i te waka, ka kitea he aho e here ana i te waewae o Hinemāia. Nō roto anō i te wai tēnei aho. Nā reira, ka mau a Paeora i taua aho, ka kumea e ia. Ka kumea, ka kumea. Ka kumea taua aho ka kitea he whenua e maea ake ana i raro. Ka kumea taua ika whenua, he ika papa nui. Ka takoto taua whenua, tōna āhua, he roa, he takapapa, he tairite. Tōna tohu hoki he taratara-a-Kae. E herea ana hoki ki te waewae o Hinemāia.

Kātahi ka oho a Paeora i te moe. Ka mārama hoki ia, me aha ia. Ka tahuri, ka mea ia ki te hoki ki uta, ki te kāinga. Nā, ka haere ia. Ka tae ki te kāinga, ka tangohia te pouwhenua nei o Te Māniaroa, ā, ka haere ia, tika tonu atu ki te tuawhenua.

Nō te taenga ki te tatau o te ngahere i Te Māniaroa, ka rongo ia i te mataku e tupu ana ki roto i a ia. Heoi, ka whakamātau ia i ōna whakaaro, ka herea te mataku, ā, ka tomo i te ngahere. Ka tae ki te pinakitanga, ka whai whakaaro ia ki a Hinemāia, ā, ka timata ia ki te piki. Ka piki ia, ka piki ia.

Ka roa ia e piki ana i taua maunga kia tae ki te taumata e tū rā te pā o Ngāti Tuawhenua. Tērā anō te mānukanuka te tupu ki roto i a ia mō te tini tangata e hui ana ki reira. Heoi, ka here ia i taua mataku, ā, ka tae ia ki te waharoa o te pā, ka noho ki reira. Ka rīpeka ngā waewae, ka ara te ua, ka kapi ngā whatu. Ka noho ia ki reira, ā, ka mutu, ka timata ia ki te ngoki kia tomo i te marae. Ka ngoki, ka mutu te ngoki, ka noho anō ia. Ka pērā anō tāna uru mai ki waenganui pū o te marae ātea kia rite ki te urunga o Hiwinui i te marae o Te Aitanga-a-Te Ika.

Ka oho hoki te iwi nei o Ngāti Tuawhenua. I te mea, kei runga i te maunga rātou e noho ana, he ruarua noa iho nei ngā manuhiri ka tae ki a rātou. Nā reira, he tauhou tēnei ki te nuinga o rātou. Heoi, e mohio tonu ana a Hiwinui ko wai tēnei kua tae mai nei. Ka mea ia:

Tukuna te tangata nei kia kōrero.

Nā, ka karanga a Paeora ki tōna tupuna ki a Tupuora kia āwhinatia mai. He tauhou tēnei mahi o te whaikōrero ki a ia. Heoi, ka ū ia ki tāna i whakaaro ai. Ka whakatika ia ki runga, ka kōrero:

I tae mai koe ki te uhunga mō tōku tupuna mō Tupuora. I tae mai hoki koe ki te hohou i te rongo ki ahau ki a Te Aitanga-a-Te Ika. I whakaaetia tēnei. Kāore au i tae mai ki te takahi i taua rongomau, engari, ki te whakaū.

Ka pātai a Hiwinui:

He aha tāu?

Ka utua e Paeora:

He wahine, he whenua e ora ai te tangata.

Kātahi a Paeora ka pou i te rākau o Te Māniaroa ki te papa tonu o te marae. Ka kī ia:

Ka hoki mai te uri o Te Ururoa ki ahau.

Ka roa a Hiwinui e whakaaro ana, kātahi anō ia ka whakaae. Ka tū ia, ka hikoi mai ki a Paeora, ka tukua anōtia te ihu. Ka ū tonu te rongomau i waenganui i Te Aitanga-a-Te Ika me Ngāti Tuawhenua.

Ka mutu, ka tahuri a Paeora ki te kimi i a Hinemāia. Ka arahina ia ki te ana e noho mai rā a Hinemāia, kei tāwahi atu nei o te pā. Te kitenga a Hinemāia i a Paeora, ka ohorere katoa tōna ngākau, ka tangi aroha ia ki tōna whaiāipo kua hoki mai ki te tiki i a ia, kua whiwhi nei hoki i tōna kaha ki te piki i te maunga. Ka awhi rāua ki a rāua, ā, ka piri rāua ki a rāua.

Nāwai, ā, ka anga rāua ki te hoki. Ka tomo rāua i te ana ki te tiki i ngā taonga o Hinemāia, ā, ka kite a Paeora i ngā tuhituhi e mau ana i te pātū o te ana. Whakamiharo katoa ana a Paeora. Ka kitea he ika, he tohoraha, he mangopare, he whai e kau ana i runga. Kei raro hoki he whenua e takoto ana, e tairite ana, e takapapa ana. Ā, e mau ana hoki i te taratara-a-Kae. Ka pātai ia ki a Hinemāia:

He aha tēnei?

Ka utua mai e ia:

Koinei noa iho tā te wairua i hōmai ai.

Ka puta katoa te koa ki te ngākau o Paeora, he tohu tēnei nō te tika o tāna haere. Nā reira, ka haere rāua, ka hoki ki te kāinga.

Nō te kitenga a Whānui i a Hinemāia ka riri ki tāna tamaiti, ki a Paeora.

Kua takahia e koe taku kupu.

Ka mea a Paeora.

Kao, kei te mau tonu te rongo. Kua tukuna a Te Māniaroa ki a

Ngāti Tuawhenua.

Ka whakarite anō a Paeora rāua ko Hinemāia i ā rāua pakikau, ā, ka haere rāua. Ka hoki anō ki te waka, ka whakaterengia. Ka pahemo ngā tauranga, ka tae ki te au o te moana. Ka tirotiro a Paeora ki ngā tohu - ki ngā whetū, ki ngā hau, ki ngā ia, ki te rerenga hoki o ngā ika, ā, ka whakatūria tōna waka. Ka mahara a Paeora ki te kupu a Tupuora e mea ana:

E tama, ki te kimi oranga koe i te moana, mā tō tupuna e homai. Me tū i te wāhi e tika ana, ka tukuna, ka tere mai he mou ki a koe.

Ka roa rāua i reira, kātahi ka whakakau mai he whenua, ā, ka tutukitia hoki te kupu a Tupuora. Ko te whenua hoki i wawata rā rāua. Nā, ka ū tō rāua waka ki reira, ā, ka taunahatia taua whenua e rāua ko ‘Te Māniaroa’. Ka whai kāinga a Paeora rāua ko Hinemāia ki reira, ā, ko rāua hoki ngā tūpuna o te iwi e mōhiotia nei ko Te Whitipaeora.

Kāti.